HD 37424 Numaralı Kaçan Yıldız Keşfedildi
TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’nde (TUG) konuşlandırılmış RTT150 teleskopundan 9 ve 10 Ağustos 2013 tarihlerinde yapılan tayf gözlemlerinden, S147 isimli süpernova atığında yer alan, HD 37424 numaralı, yüksek uzay hızına sahip B0.5 tayf türünde bir anakol yıldızı keşfedildi (resimde sarı yuvarlak içinde).
TUG Müdürü Prof. Dr. Halil Kırbıyık, keşif yıldızı ile ilgili şu bilgileri verdi: “Keşif yıldızın geçmişe götürülen yörünge izlerinden, 30 bin yıl önceki yerinde PSR J0538+2817 isimli bir atarca yani pulsar (resimde yeşil çarpı işareti) vardı. Buna göre, ömrünü süpernova patlamasıyla tamamlayan isimsiz bir çift yıldızın bileşenlerinden biri şimdi gördüğümüz (radyo frekansında dinlediğimiz ve x-ışınlarında röntgenlediğimiz) atarca ve diğeri de bu keşif yıldızıdır. Süpernova patlamasından arta kalan da şu anda gözlediğimiz S147 atığıdır (resimdeki mavi artı işareti de bu atığın geometrik merkezidir). Gerçekte bir çift sistemken tek yıldız gibi görünüyordu, 30 bin yıl önceki patlamasından sonra çift sistemin iki yıldızını (birisini atarca olarak) artık şimdilerde ayrı ayrı görebiliyoruz. Bu keşif sayesinde, patlamadan önce çift yıldızda bir bileşenden diğerine madde taşımış olabileceğini de öğreniyoruz. Süpernova atığı 1333 parsek (4345 ışık yılı veya 275 milyon Dünya–Güneş mesafesinde) uzağımızdadır.”
TÜBİTAK TUG’ da yürütülen proje gözlemlerinden elde edilen kaçan yıldızın keşif çalışması “Discovery of an OB Runaway Star Inside SNR S147” başlıklı makale ile dünyaya duyuruldu. Türkiye’den (ODTÜ ve Boğaziçi Üniversitelerimizden), Almanya ve Amerika’dan başta Baha Dinçel ve arkadaşlarının bu çalışması çok okunan astronomi ve astrofizik dergisi “Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”de Nisan 2015 tarihinde yayımlandı. Keşif makalesinin üzerinden henüz beş ay geçmesine karşın, şimdiden iki atıf almayı başardı.
Galaksi Kümesi Keşfi
TUG Müdürü Prof. Kırbıyık, Galaksi kümesi keşfi ile ilgili olarak şu açıklamayı yaptı: “Galaksi kümesi, kütle çekimi sayesinde birbirlerine bağlı 100’den fazla galaksinin oluşturduğu kümedir. 10 milyar yıl önce oluştukları sanılmaktadır. Galaksi kümelerinin evrendeki dağılımı homojen değildir, kimi bölgelerde sıklık gösterirken kimi bölgelerde seyrektir. Galaksi kümeleri, 10-100 milyon Kelvin sıcaklığında değişen, yoğunluğu çok düşük (parçacık sayısı cm küp başına binde bir ile yüzde bir arasında) olan ve X ışını yayan gaz içerirler. X-ışın uydularının yakaladığı veya başka yöntemlerle bulunan bu kaynaklar TUG RTT150 gibi yer teleskopları gözlemleri ile desteklenmektedir. Planck uydusunun gözlediği ve Sunyaev-Zeldovich etkisi ile bulunan kaynakların, yaklaşık üç yıllık RTT150 teleskopu ile yapılan gözlem sonuçları sunulmaktadır. Önceden bilinmeyen 47 galaksi kümesinin (resimde yaklaşık 5 millyar ışık yılı uzaklıkta bulunan bir galaksi kümesi görülmektedir, kümenin galaksileri Samanyolu’nun yıldızlarından ayırt edilmesi amacıyla kırmızı renkte verilmiştir) tanısı yapılmış ve tamamı keşiftir. 65 galaksi kümesinin de kırmızıya kaymaları tayfsal yöntemle ölçülmüştür. 39’u ilk kez bu çalışma ile verilmiştir. Bu yolla ülkemiz gözlemsel kozmoloji alanına girmiş bulunmaktadır. Benzer gözlemler gelecek birkaç yıl içerisinde tamamlanabilecektir. Ayrıca, 2017 veya sonrasında SRG (Spektrum Röntgen Gamma) uydusu atıldığında, ikili anlaşma çerçevesinde bu çalışmada yapılanlara benzer şekilde çok sayıdaki nesne de Türk gökbilimcilerince keşfedilebilecektir.”
TÜBİTAK TUG’un galaksi kümeleri keşif çalışması “Planck Intermediate Results. XXVI. Optical Identification and Redshifts of Planck Clusters With the RTT150 Telescope” başlıklı makale ile dünyaya duyuruldu. TÜBİTAK TUG’dan Dr. İrek Hamitoğlu ve arkadaşlarının bu çalışması çok okunan astronomi ve astrofizik dergileri arasında yer alan “Astronomy & Astrophysics”de Ekim 2015 tarihinde yayımlandı. Keşif makalesinin üzerinden henüz bir ay bile geçmemesine karşın, şimdiden sekiz atıf almayı başardı.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder