Paranal’a Ötegezegen Avcısı Yeni Teleskop

Şili’nin kuzeyindeki ESO Paranal Gözlemevi’ne kurulan Yeni Nesil Transit Tarama (NGST) gözlemevi ilk ışığını aldı. Proje ile geçiş yapan ötegezegen sistemleri araştırılacak. Yıldızlarının önünden geçiş yapan gezegenler bu geçişleri süresince gözlemciye ulaşan yıldız ışığında bir miktar azalmaya neden olurlar, ışık değişimindeki bu küçük azalmalar duyarlı aletlerle tespit edilebilmektedir. Teleskoplar Neptün-boyutlarında veya çapları Dünya’nın iki ila sekiz katı kadar olan daha küçük gezegenleri keşfetmeye çalışacak.

Yeni Nesil Transit Taraması (NGST) gözlemevi çapları 20 cm olan on iki teleskoptan oluşmakta olup bir geniş alan gözlem sistemidir [1]. İngiltere, İsviçre ve Alman konsorsiyumu tarafından inşa edilen bu yeni tesis Şili’nin kuzeyinde bulunan ESO Paranal Gözlemevi’ne kurulmuştur. Bu sayede gözlemevi yerleşkedeki olağanüstü gözlem koşullarından ve mükemmel destekleme tesislerinden faydalanmaktadır.

“Birçok açık gecesi bulunan, havası temiz ve kuru, olabildiğince duyarlı gözlemler yapabileceğimiz bir yere ihtiyacımız vardı — Paranal açık ara en iyi seçimdi,” diyor proje yürütücülerinden biri olan Don Pollacco (Warwick Üniversitesi, İngiltere).

Robotik şekilde çalışmak üzere tasarlanan NGST güney gökküresinde bulunan görece parlak binlerce yıldızın sürekli olarak parlaklık değişimlerini inceleyecek.Geçiş yapan ötezegenleri arayacak ve yıldız parlaklıklarını ölçmede belirli bir seviyeye ulaşacak — binde birlik bir duyarlılık — bu seviye herhangi bir yer-konuşlu geniş alan taraması aygıtı ile henüz ulaşılabilen bir değer değildir [2].

Geniş bir alanda parlaklık ölçümündeki büyük hassasiyet,teknik olarak emek isteyen bir iş, ancak NGST için gerekli olan anahtar teknolojilerin tümü 2009-2010 yıllarında Kanarya Adaları’ndaki La Palma’da faaliyet gösteren daha küçük bir örnek sistemle denendi. NGST ayrıca şimdiye kadar büyük gaz gezegenlerinin tespitine öncülük eden SuperWASP deneyiminin başarısı üzerinde inşa edilmiştir.
NGST’nin keşifleri daha sonra ESO’nun Çok Büyük Teleskop’unun da aralarında bulunduğu daha büyük teleskoplarla tekrar edilecektir. Hedeflerden birisi de gezegen kütlesi için ölçülebilecek kadar parlak küçük gezegenleri bulmak olacak.Bu sayede gezegen yoğunlukları ve daha sonra gegezegenleri oluşturan maddelerin neler olduğuna dair ipuçları elde edilebilecektir. Bunun yanısıra belki de geçiş yapmakta olan ötegezegenlerin atmosferlerinin de tespit edilebilmesi mümkün olacaktır.

Geçiş olayı esnasında bir miktar yıldız ışığı, eğer varsa, gezegenin atmosferi boyunca ilerlemektedir, ve geride küçük, ancak tespit edilebilir bir imza bırakmaktadır. Şimdiye kadar bu türden sadece birkaç hassas gözlem yapılabilmiştir, ancak NGST çok daha fazla potansiyel kaynak sağlayabilecektir. Bu Paranal’da bulunan ama ESO tarafından işletilmeyen ilk teleskoptur. Benzer düzenlemelerle birçok teleskop projesi daha eski olan La Silla Gözlemevi’nde çalışır durumdadır. NGST verileri ESO arşiv sistemine aktarılacak ve on yıllarca gökbilimcilerin kullanımına açık olacaktır.

NGST proje yürütücülerinden biri olan Warwick Üniversitesi’nden Peter Wheatley şöyle sonlandırıyor: “Yakın yıldızların etrafındaki küçük gezegenleri araştırmaya başladığımız için heyecanlıyız. NGST’nin keşifleri ile yerde ve uzayda bunları takip eden diğer teleskoplarca yapılacak takip gözlemleri, Dünya gibi küçük gezegenlerin kimyasal yapıları ve atmosferlerinin araştırılması için oldukça önemli.

NGST konsorsiyumunda Warwick Üniversitesi, İngiltere; Queen Üniversitesi, Belfast, İngiltere; Leicester Üniversitesi, İngiltere; Cambridge Üniversitesi, İngiltere; Cenevre Üniversitesi, İsviçre ve DLR Berlin, Almanya bulunmaktadır.

Notlar

[1] NGST teleskopları Astro Systeme Austria (ASA) firması tarafından geliştirilen yüksek-kapasiteli ticari teleskopların modifiye edilmiş daha küçük versiyonudurlar. NGTS kameraları Andor Teknoloji Firması (http://www.andor.com) tarafından üretilen ikon-L kameraların modifiye edilmiş halidir. CCD üretimi e2v (http://www.e2v.com) arafından gerçekleştirilmiştir.

[2] NASA’nın Kepler misyonu yıldız parlaklıklarını ölçmede daha yüksek duyarlılığa sahip olsa da, gökyüzünde NGST’den daha küçük bir alanı gözlemektedir. Dünya-benzeri daha küçük geçiş yapan gezegenleri tespit etmeye odaklanmıştır, NGST ise daha büyük dünyalar bulacaktır.