MUSE için ilk ışık

MUSE (Çoklu Birim Tayfölçüm Gezgini) adlı yeni nesil bir alet ESO’nun Şili’inin kuzeyindeki Paranal Gözlemevi’nde bulunan Çok Büyük Teleskopu üzerine başarıyla kuruldu.
MUSE ilk başarılı gözlem döneminde uzak gökadaları, parlak yıldızları ve diğer test hedeflerini gözledi.

Eylül 2013’te Avrupa’daki test ve ilk teslim alma sürecinden sonra, MUSE ESO’nun Şili’deki Paranal Gözlemevi’ne gönderildi. Ana kampta tekrar birleştirildikten sonra, VLT’deki yeni evine dikkatli bir şekilde taşınarak Birim Teleskop 4 üzerine kuruldu. MUSE VLT için üretilen ikinci nesil aletlerin en sonuncusudur (ilk ikisi X-shooter ve KMOS, bir sonraki ise kısa süre sonra SPHERE olacak)..



Aletle ilgilenen ekibin lideri Rolan Bacon (Lyon Astrofizik Araştırmaları Merkezi, Fransa) duygularını şöyle ifade ediyor: “Birçok kişi tarafından yıllarca süren çalışma sonrasında, sonunda yaptık! Yedi ton ağırlığındaki optik, mekanik ve elektronik parçalardan oluşan bu alet, Evren’in erken evrelerini araştıracak bir zaman makinesine benziyor artık. Bunu başardığımız için gururluyuz — MUSE uzun yıllar boyunca eşsiz bir alet olacak kalacak.”

MUSE’nin bilimsel hedefleri arasında Evren’in erken dönemlerine inerek gökada oluşum mekanizmalarını tespit etmek ve yakın gökadaların kimyasal özellikleri ve buradaki maddelerin hareketlerini araştırmak ta bulunuyor. Güneş Sistemi’ndeki gezegen ve uydulardan, Samanyolu’ndaki yıldız oluşum bölgelerinin özelliklerine, oradan uzak Evren’e kadar başka birçok uygulamaları da olacak.

Eşsiz ve güçlü bir keşif aleti olan MUSE, ışığı bileşenlerine ayırmak ve gökyüzünde seçilen bölgelerin hem görüntülerini hem de tayfını alabilmek için 24 adet tayfölçer kullanacak. Her pikselde üçüncü boyut olarak tayf içeren Evren’in 3-boyutlu görüntüsünü elde edecek [1].

Gökbilimciler daha sonra elde edilen verileri inceleyerek gözlenen nesnelerin farklı dalgaboylarındaki görünüşlerini araştıracaklar, aynı, farklı frekanslara sahip kanalları televizyonda izlemek gibi. MUSE adaptif optik sayesinde çok daha keskin görüntüler elde etmenin yanı sıra, ölçüm yetenekleriyle bir tayfölçerin, görüntüleme aygıtı olarak keşif potansiyelini de bünyesinde barındırıyor. Aygıt VLT’nin tamamen uyarlanabilir olan Birim Teleskop 4 üzerine takıldı.

MUSE, sorumlu konsorsiyumun on yıllık bir geliştirme ve tasarımını sonucu olarak ortaya çıktı — bunlar arasında, lider olarak Lyon Astrofizik Araştırmaları Merkezi, Fransa ve diğer ortak enstitüler; Leibniz - Postdam Astrofizik Enstitüsü (AIP, Almanya), Götingen Astrofizik Enstitüsü (IAG, Almanya), ETH Gökbilim Enstitüsü Zürih (İsviçre), Astrofizik ve Gezegen-bilim Araştırma Enstitüsü (IRAP, Fransa), Hollanda Gökbilim Araştırmaları Okulu (NOVA, Hollanda) ve ESO yer almaktadır. 2014’ün başlamasıyla, Bacon ve Paranal’daki diğer MUSE kurulum ve işletme ekibi, MUSE’nin hikayesini kendi blog yazıları ile kaydetmeye başladılar. Ekip MUSE’nin elde ettiği ilk sonuçları ESO’nun Garching, Münih-Almanya’daki 3D2014 çalıştayında sunacak.

“Bir esin perisi ilham vermeye geldi. Aslında, MUSE yıllardır bize ilham verdi ve bunu yapmaya devam edecek,” diyor ilk ışığın alınmasıyla ilgili blog yazısında. “Dünya genelindeki diğer gökbilimcilerin de MUSE’den etkileneceklerinden hiç şüphem yok.”

Notlar

[1] Bu yöntem, toplam alan tayfölçümü olarak bilinmektedir ve gökbilimcilerin aynı anda bir nesnenin farklı özelliklerini inceleyebilmelerini sağlamaktadır, örneğin bir gökadanın nasıl döndüğü ve kütlesinin ölçülmesi gibi. Ayrıca kimyasal bileşimin ve nesnelerin farklı bölgelerinin diğer fiziksel özelliklerinin belirlenmesini de sağlamaktadır. Bu yöntem uzun yıllardır kullanılmaktadır ancak, şimdi MUSE ile duyarlılık, etkinlik ve çözünürlükte yeni sıçramalar gerçekleştirilmiş oldu. Bu şu şekilde açıklanabilir, MUSE eş zamanlı olarak tayfölçümü ile yüksek-çözünürlüklü görüntülemenin birleştirilmiş halini temsil etmektedir. Örneğin, normalde var oln aygıtlarımızın filtre setlerinin dışına çıkan yakın komşuluğumuz dışındaki bir nesnenin salma çizgilerini araştırmak oldukça zordur, çünkü bunlar kırmızıya doğru kaymaktadırlar. MUSE ile, böyle bir sınırlama ortadan kaldırılarak, herhangi bir tayf çizgisi dalgaboyundan (kırmızıya kaymadan) bağımsız olarak incelenebilecektir.

Kaynak: ESO Türkiye