 |
| SN 2012fr süpernovasının gözlemleri |
SN 2012fr olarak adlandırılan süpernova, Fransız gökbilimci Alain Klotz tarafından 27 Ekim 2012 tarihinde keşfedilmiştir.
ESO’nun Şili’deki La Silla Gözlemevi’nde bulunan küçük TAROT robotik teleskop, bu benzersiz filmi yaratmak için kullanılmıştır.
Süpernova, belirli bir yıldız türünün patlaması ve katastrofik ölümü sonucunda ortaya çıkar. O kadar parlaktır ki, yavaşça gözden kaybolmadan önce bulunduğu gökadanın tamamını haftalarca parlatabilir.
2012fr [1] süpernovası, 27 Ekim 2012 günü akşamüstü saatlerinde Alain Klotz tarafından keşfedilmiştir. Alain Klotz, ESO’nun La Silla Gözlemevi’nde TAROT (Fransızca’da Télescope à Action Rapide pour les Objets Transitoires) robotik teleskoptan alınan bir görüntüde sönük bir değişen yıldızın parlaklığını ölçerken, üç gün önce çekilen bir görüntüde var olmayan yeni bir cisim farketmiştir. Teleskoplarla incelendikten ve dünya çapında gökbilimciler ile görüşüldükten sonra, bu parlak cisimin Ia Tipi süpernova olduğu doğrulanmıştır.
Bazı yıldızlar, ikinci bir yıldız ile birlikte ortak bir çekim merkezi çevresinde döner. Bazen iki yıldızdan biri, yoldaşından madde alan çok yaşlı bir beyaz cüce olabilir. Belli bir noktada beyaz cüce diğer yıldızdan o kadar çok madde çeker ki, dengesiz hale gelir ve patlar. Bu, Ia Tipi süpernova olarak bilinir.
Evren’in erken dönemlerindeki çok uzak gökada mesafelerini ölçmek için en güvenilir yöntem olması sebebiyle bu süpernova türü büyük önem kazanmıştır. Evren’in genişleme tarihinin haritalandırılması için gökbilimcilerin, yerel gökada grubunun ötesinde kılavuz olarak kullanılabilecek, öngörülebilir özelliklere sahip çok parlak cisimleri bulmaları gerekir. Ia Tipi süpernovaların ideal olmasının nedeni, her patlamada parlaklıklarının nedereyse aynı şekilde doruğa ulaşıp, sönmesidir. Ia Tipi süpernovaların uzaklıklarının ölçümü, Evren’in artan bir hızla genişlediği olgusunun keşfedilmesini sağlamıştır. Çalışma, 2011 yılında Nobel Fizik Ödülü’nü almıştır.
Söz konusu süpernovanın bulunduğu gökada, Fornax (Ocak) takımyıldızına doğru 60 milyon ışık-yılı uzaklıkta bulunan zarif bir çubuklu sarmal gökada olan NGC 1365’dir (potw1037a’ya bakınız). Yaklaşık 200 000 ışık-yılı çapıyla Fornax yıldız kümesinde bulunan diğer gökadalar arasında ön plana çıkmaktadır. Merkezinde çekirdeği bulunan devasa bir düz çubuk gökada boyunca uzanır. Görüntünün ortasına bakıldığında, çekirdeğin hemen üzerinde yeni bir süpernova olduğu kolayca görülebilir.
2012 yılında, gökbilimciler 200’den fazla yeni süpenova keşfetmişlerdir ve SN 2012fr keşfedilen bu süpernovalar arasında en parlaklarından biridir. Bu süpernova, ilk defa 27 Ekim 2012 tarihinde çok sönükken farkedilmiş ve 11 Kasım 2012 tarihinde en parlak halini almıştır [2]. En parlak halini aldığı tarihte orta büyüklükte amatör bir teleskopla kolayca görülebilmiştir. Söz konusu video, süpernovanın keşfedildiği Ekim ayından 2013 yılının Ocak ayı ortalarına kadar üç aylık bir sürede çekilen gökada görüntüleri serisinden derlenmiştir.
Çok hızlı hareket edebilen ve bir saniyede gözlem yapmaya başlayabilen TAROT, 25 santimetrelik, optik ve robotik bir teleskoptur. Kozmik gama-ışını patlamalarının saptanması için 2006 yılında La Silla Gözlemevi’nde kurulmuştur. SN 2012fr’ye ait görüntüler; mavi, yeşil ve kırmızı filtreler kullanılarak elde edilmiştir.
Notlar
[1] Süpernova adları, keşfedildikleri yıl ve o yıl boyunca yapılan keşif sırasına göre alfabenin harfleri kullanılarak belirlenir. Süpernovanın Fransız bir ekip tarafından keşfedilmesi ve “fr” harfleri ile adlandırılmış olması tamamen tesadüftür.
[2] O tarihte süpernova 11.9 kadirdi. Bu parlaklık, açık ve karanlık bir gecede bile çıplak gözle görülemeyecek cisimlerden yaklaşık 200 kat daha sönüktür. Ancak, parlaklığı doruk noktasına ulaşan süpernova ve yıldızımız Güneş gözlemciden aynı uzaklıkta olabilseydi, süpernova Güneş’ten yaklaşık 3000 milyon kat daha parlak görünürdü.
Kaynak: ESO
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder