Parlak gökyüzünde bir mürekkep tanesi

ESO’nun Şili’de bulunan La Silla Gözlemevi’ndeki MPG/ESO 2.2-metre teleskopu üzerindeki Geniş Alan Görüntüleyicisi ile alınan bu görüntü parlak yıldız kümesi NGC 6520 ve komşusu garip kertenkele-şekilli karanlık bulut Barnard 86’yı göstermektedir. Bu kozmik çift Samanyolu’nun en parlak bölgesindeki ışıldayan yıldızlara karşı bir grup olarak durmaktadır — oldukça parlak olan bu bölge üzerinde karanlık herhangi bir yer rahatlıkla görülebilmektedir. Yay takımyıldızının bu bölgesi tüm gökyüzündeki en zengin yıldız alanlarından bir tanesidir — Büyük Yay Yıldız Bulutu.

Bölgeyi aydınlatan çok sayıda yıldız çarpıcı bir şekilde Barnard 86 gibi karanlık bulutların siyahlığını göstermektedir, bu bölgenin fotoğrafı ESO’nun Şili’deki La Silla Gözlemevi’nde bulunan MPG/ESO 2.2-metre teleskopu üzerindeki Geniş Alan Görüntüleyicisi ile alınmıştır. Bu nesne Bok küresi [1] olarak bilinen küçük, karanlık bir bulutsudur, kâşifi, çok sayıda kuyruklu yıldız, karanlık bulutsu, Jüpiter’in aylarından bir tanesi ve başka birçok katkısı ile Amerikalı gökbilimci Edward Emerson Barnard [2] tarafından “parlak gökyüzündeki bir mürekkep tanesi” olarak açıklanmıştır.


Sıradışı bir görsel gözlemci ve hevesli bir gökyüzü fotoğrafçısı Barnard karanlık bulutsuları keşfetmek için uzun pozlama tekniğini ilk kullanan kişidir. Küçük bir teleskop ile Barnard 86 yıldız bakımından sakin bir bölge gibi görünür, ya da uzak, açık gökyüzüne açılan bir gökyüzü penceresi. Bununla birlikte, bu nesne yıldız alanının önünde bulunur — bölgeyi opak hale getiren, yıldız ışığını engelleyen küçük toz taneciklerinden meydana gelen soğuk, karanlık, yoğun bir bulut.

Görüntüde Barnard 86’nın hemen solunda görülen yakın yıldız kümesi NGC 6520’nin oluşması için çöken moleküler bulutun kalıntılarından oluştuğu düşünülmektedir NGC 6520 genç oldukları mavi-beyaz parlak ışıklarından belli olan çok sayıda sıcak yıldız içeren bir açık yıldız kümesidir. Açık kümeler genellikle hepsi aynı sürede oluşan ve aynı yaşlardaki birkaç bin yıldızdan oluşurlar. Bu tür kümeler dağılmadan önce görece kısa bir süre yaşarlar, bu süre genellikle birkaç yüz milyon yıl mertebesindedir. Gökyüzünün yıldızlarca inanılmaz kalabalık bu bölgesinin ve kümenin düzensiz gözlemleri, onun hakkında fazla bilgi edinmeyi zorlaştırıyor.

NGC 6520’nin yaşının yaklaşık 150 milyon yıl civarında olduğu düşünülüyor ve hem bu yıldız kümesi hem de tozlu komşusunun Güneş’imizden yaklaşık olarak 6000 ışık-yılı ötede oldukları tahmin ediliyor. Yukarıdaki görüntüde Barnard 86’nın içinde görülen yıldızlar aslında onun ön tarafındadırlar, bizimle karanlık bulut arasında bulunmaktadırlar.

Şimdilik kesin olmasa bile Barnard 86 gibi karanlık bulutların da merkezlerinde yeni yıldız oluşumları devam etmektedir — örneğin Atbaşı Bulutsusu (eso0202), dikkat çekici nesne Lupus 3 (esp1303) ve Barnard’ın keşiflerinden biri olan daha az içeriği ile Pipo Bulutsusu (eso1233). Bununla birlikte, en genç yıldızlardan gelen ışık çevrelerindeki tozlu bölgelerce engellemektedir ve sadece kırmızı-ötesi veya daha uzun-dalgaboylarında görülebilmektedirler.

Notlar

[1] Bok kürecikleri ilk kez gökbilimci Bart Bok tarafından 1940’larda gözlenmişlerdir. Oldukça soğuk, karanlık gaz ve toz bulutlarıdırlar, ve çoğunlukla merkezlerinde yeni yıldızlar oluşmaktadır. Bu kürecikler arka taraftan gelen ışığı dağıtan ve engelleyen tozlar açısından zengindirler, bunun için görünür ışıkta neredeyse opaktırlar (saydam olmayan).

[2] Bu alıntı E. E. Barnard’dan gelmektedir, Işığın Örtüldüğünü Gösteren Gökyüzündeki Karanlık Bölgeler, Yerkes Gözlemevi, 15 Kasım 1913 (burada çevrimiçi olarak erişilebilir durumdadır).