Siyah Güzellik: Mars'tan dünyaya düşen en eski kaya parçası

Siyah Güzellik

Gök bilimciler, Mars’ın yerkabuğundan koparak Dünya’ya düşen ilk kaya parçasını bulduklarını açıkladı. Afrika’nın Sahra Çölü’nde bulunan kaya parçasının, 2.1 milyar yıl öncesine ait olduğu ve daha önceden keşfedilen Mars kayalarına kıyasla 10 kat daha fazla su içerdiği ifade edildi.

Science dergisine yayımlanan keşif, bilim insanlarına ‘NWA 7034’ adı verilen Mars kayası sayesinde yeni analizler yapmak imkanı sunacak. Dergiye açıklamada bulunan bilim insanları, bugüne kadar Oppurtunity ve Curiosity keşif araçlarıyla yapılan analizleri, Dünya’da da yapma şansını elde ettiklerini belirtti.

Keşifte yer almayan ABD’nin Florida State Üniversitesi’nden Munir Humayun, “NWA 7034 kayası, Mars hakkında yeni bir pencere açtı” ifadadesini kullandı.



DÜNYA’DAKİ TEK ÖRNEK

Mars’a Ağustos 2012’de gönderilen Curiosity uzay aracı, Kızıl Gezegen’de topladığı kaya ve kum örneklerini deney cihazları sayesinde analiz edebiliyor. Sahra Çölü’nde bulunan kaya ise bilim insanlarına dünyada analiz yapma şansı sunacak tek örnek.

Science dergisinde yayımlanan araştırma ekibinin başını çeken, ABD’nin New Mexico Ünviersitesi’ne bağlı Göktaşı Bilimi Enstitüsü’nde görevli Carl Agee, ‘elde edilen Mars kayasının bir yedeğine sahip olmadıklarını’ söyledi. Agee, ‘buldukları kaya üzerinde Curiosity’nin yapamayacağı analizler gerçekleştirebileceklerini ve kayanın geçmişi hakkında önemli bilgilere ulaşabileceklerini’ ifade etti.

KAPKARA BİR CİSİM

Agee, en eski Mars kayasını 2011 yılında Faslı bir tüccardan satın aldığını söyledi. NWA 7034, bir beyzbol topu büyüklüğünde ve 319.8 gr ağırlığında. Mars’tan Dünya’ya düşen kozmik parçalar, atmosferde alçalırken dış yüzeyleri tamamen yandığı için kapkara oluyor. Yine de göktaşlarının içi beyaz olarak kalıor. Agee ise NWA 7034’ün içinin bile koyu olduğunu, bu yüzde kayaya ‘Siyah Güzellik’ adını verdiklerini söyledi. Agee, “Hayatımda böyle bir şey görmedim” ifadesini kullandı.

NEREDEN GELDİ?

NWA 7034 üzerinde yapılan lazer florinasyon analizi, kayanın bugüne dek incelenen Mars kayalarından farklı bir yapıya sahip olduğunu gösterdi. Kayanın ağır-hafif oksijen izotopları arasındaki oran farkı, bugüne kadar elde edilen kimyasal verilerin tersini sundu.

Bilim insanları, kayanın keşif araçlarıyla Mars yüzeyinde incelenen değil, ancak Mars’ın derin volkanik katmanlarından geldiğine karar verdi. Agee ve ekibi, rubidyum-stronsiyum tarihleme yöntemiyle, Mars kayasının 2.1 milyar yaşında olduğunu tespit etti. Bu rakam, kayanın bir asteroitten gelme olasılığını azalttı. Bunun nedeni, Güneş Sistemi’nin oluşmasının ardından kayalık yapıların hızlıca soğuması. Bu da, asteroitlerin genelde 4 milyar yıldan daha eski olmalarını sağlıyor (Güneş, 4.57 milyar yıl yaşında).

Agee ve ekibi, Siyah Güzellik’in bir asteroitten değil, Kızıl Gezegen’den gelmiş olduğu sonucuna da diğer analizlerle ulaştı. NWA 7034’ün, çok fazla demir içerdiği için Merkür’den; çok fazla su içerdiği için de Venüs’ten gelemeyeceği ifade edildi. Kayadaki piroksen adı verilen mineraller incelendiğinde, demir ve manganez oranının da Mars’a ait olmasını zorlaştırdığı anlaşıldı.

SIRRI YAVAŞÇA BELİRDİ

Ancak analizler devam ettikçe, Siyah Güzellik’in sodyum ve potasyum içeriğinin güçlü olduğu ortaya çıktı. Böylece, kayanın Spirit ve Curiosity keşif araçlarıyla Mars yüzeyinde incelenen numulerle büyük bir benzerliği olduğu anlaşıldı. Agee, Siyah Güzellik’in, 2010’da devre dışı kalan Spirit keşif aracı tarafından aynı yıl içinde Gusev kraterinde ve Curiosity tarafından Gale Krateri’nde incelenen kayalara büyük benzerlik içerdiğini söyledi. Böylece, teknik adı NWA 7034 olan kayanın Mars’ın yerkabuğuna ait olduğu düşüncesi güçlendi. 

SU DEPOSU!

Agee ve ekibinin devam eden analizleri, çok ilginç bir özelliği daha ortaya çıkardı. NWA 7034, bugüne kadar Dünya’ya düşen Mars kayalarına kıyasla 10 kat daha fazla su içeriyor. Yani, milyonda bir 6 bin parça su molekülü bulunuyor. Agee, 2.1 milyar yaşındaki kayanın, Mars’ın daha az kuru olduğu bir dönemine ait olduğunu belirtti ve Kızıl Gezegen’in antik zamanlarda çok daha sulak olduğunu düşündüklerini hatırlattı.

Bilim insanları, NWA 7034’ün Sahra Çölü’nde oldukça iyi korunduğunu ve kayada karbon bulunup bulunmadığını anlamak için daha fazla analiz yapacaklarını belirtti. Agee, Dünya’da Mars’ın yerkabuğuna ait çok az numune bulunduğunu, bunun nedeninin ise bu kayaların gezegenimizin atmosferine fazla direnç gösterememesi olabileceğini ifade etti.