Mars keşfindeki en büyük risk: Alzheimer

Ay’ın ardından Mars ile devam etmesi beklenen ve sonrasında Güneş Sistemi’nin daha uzak noktalarını keşfetmeyi planlayan astronotlar, Alzheimer hastalığı nedeniyle planlarında beklenmedik değişimler yaşayabilir. Fareler üzerinde yapılan araştırmalar, Uzay’ın derinliklerindeki yoğun radyasyon seviyesinin astronotların beyinlerini olumsuz etkileyebileceğini gösterdi.


Araştırmayı yürüten ekibin başında yer alan ABD’nin Rochester Üniversitesi Tıp Merkezi’nden sinir bilimci Kerry O'Banion, “Araştırma, Mars keşfi görevinde marzu kalınacak radyasyon seviyesinin, algı yeteneğinde sorunlara neden olabileceğini ve Alzheimer hastalığına neden olan değişimleri hızlandırabileceğini gösteriyor” ifadesini kullandı.

Dünya, elektromanyetik alanları sayesinde Uzay’ın derinliklerinde radyasyondan büyük ölçüde korunuyor. Yörüngealtında bulunan astronotlar kozmik parçaların bombardımanından elektromanyetik alanlar sayesinde, yörüngedekiler ise uzay araçları ve istasyonlarla korunuyor.

Ancak ilk olarak 2025’te asteroitlere, 2035’te ise Mars’a astronot gödermeyi planlayan NASA (ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi) için yüksek radyasyon sorun halini alabilir. NASA, 25 yılı aşkın bir süredir devam eden çalışmalarında, kozmik ışınların kanserin yanı sıra kardiyovasküler ile kas-iskelet sisteminde görülen hastalıklarla olan ilişkisini inceliyor. En son araştırmalar, radyasyonun beyindeki sinirleri öldürebileceğini ve yıllar içinde zihin sağlığında sorunlara neden olabileceğini ortaya koydu.

‘KALKAN SAĞLAMAK ÇOK ZOR’

O'Banion ve ekibi, araştırmalarında yüksek yoğunluklu (HZE) radyasyon parçacıklarını analiz etti. HZE parçacıkları, Güneş fırtınalarıyla saçılan ve sadece hidrojen çekirdeği içeren kozmik ışınlara kıyasla, süpernova patlamaları gibi büyük kozmik olaylarda ortaya çıkıyor. Bu parçacıklar, çok hızlı ilerledikleri gibi uzas istasyonları ve araçlarından rahatlıkla geçebiliyor.

O'Banion, “Derin uzayda bulunan bu parçacıklara karşı koyacak bir zırh geliştirmek çok zor... Uzay araçlarında iki metre kalınlığında beton duvar örmek zorunda kalacağınızı düşünmek gibi” dedi. Radyasyona maruz kalan fareler üzerinde yapılan gözlemler, çeşitli deneyler kapsamında yapıldı.

Fareler, ayaklarına elektroşok verilerek labirentte izlemeleri gereken yolları hatırlarken, zamanla kaybolmaya başladı ve beyin kan damarlarında iltihaplanma gözlemlendi. Dahası, Alzheimer’a neden olan beta amyloid proteinin aşırı oranda arttığı görüldü. O'Banion, araştırma sonucunda, “Elde edilen bulgular, Uzay’daki radyasyonun Alzheimer hastalığının hızlanmasında ciddi bir rol oynayabileceğine işaret etti... NASA, gelecekte düzenlemeyi planladığı görevler için bu bilgilere dikkat etmeli” dedi.