Dört yıldızlı gezegen keşfedildi: PH1

Dört yıldızlı gezegen: PH1

Gök bilimciler, bir ilke imza atarak atmosferini bir veya iki değil, tam dört yıldızın aydınlattığı bir gezegen keşfetti.
Eşi benzeri bulunmayan keşif, Planethunters.org sitesini kullanan amatör gök bilimciler tarafından yapıldı.

ABD’li ve İngiliz gök bilimcilerle birlikte çalışan amatör araştırmacılar, ABD’nin Mauna Kea dağının zirvesinde yer alan Keck Gözlemevi’nde gerçekleştirdikleri gözlemlerle büyük keşfe imza attı.

Planet Hunters web sitesinden ilham alarak PH1 adı verilen gezegen, bir çift yıldız sisteminde yer alıyor. İki diğer yıldız ise ilk çift yıldız sisteminin yörüngesinde bulunuyor. Dünya’dan sadece beş bin ışık yılı uzaklıkta bulunan PH1, Neptün’den biraz daha büyük bir gaz devi. Gezegenin büyüklüğü Dünya’nın ise yaklaşık altı katı.

Büyük keşif hakkında BBC’ye konuşan Oxford Üniversitesi’nden Dr. Chris Lintott, “Dört yıldızlı bir sistemin var olduğunu görmek için çok uzaklara gitmemize gerek olmadığını gördük... Dört yıldızın birden yarattığı çekme kuvveti çok karmaşık bir sistem ortaya koyuyor. Buna rağmen PH1 sabit bir yörüngede yer edinmeyi başarmış durumda” ifadesini kullandı. Lintott, “Keşfedilen yıldız sistemini ilginç kılan birçok öğe var. Açıkçası böyle bir şeyle karşılaşmayı pek beklemiyorduk” yorumunu yaptı.

ÇOK NADİR GÖRÜLÜYOR

Sirius A ve B’nin örnek verilebileceği Çift Yıldız sistemleri, biri büyük ve parlak (Sirius A), diğeri se küçük ve parlaklığı daha az olan (Sirius B) iki yıldızdan oluşuyor. İki yıldız, ortak kütle merkezlerinin yörüngesinde hareket ediyor.

Sirius A ve Sirius B

Gök bilimciler, bugüne kadar Güneş Sistemi’nin dışında az sayıda Çift Yıldız sistemi keşfettiği gibi, PH1’in üyesi olduğu dört yıldızlı bir sisteme ilk kez rastlıyor. Bilim dünyasında heyecan uyandıran gezegenin keşfindeki bir diğer ilginç detay, ABD’nin Yale Üniversitesi’nin yürüttüğü Planet Hunters projesine gönüllü destek veren amatör araştırmacılar tarafından tespit edilmiş olması.

Planet Hunters projesini 2010 yılında hayata geçiren Yale Üniversitesi Astronomi Profesörü Debra Fischer, Space.com’a yaptığı açıklamada, “Projemiz kamuya açık bir çalışma... Eğer böyle olmasaydı bu eşi benzeri olmayan yıldız sistemini gözden kaçırmış olacaktık” dedi.

Çift Yıldız sistemleri dahil birçok yeni sistem ve gezegen araştıran Kepler Uzay Teleskopu, uzaya fırlatıldığı Mart 2009 yılından bu yana Güneş Sistemi dışında 2.300’den fazla gezegen tespit etti.

YENİ VE ESRARENGİZ BİR GEZEGEN

PH1’in keşfine ait araştırma, ABD’nin Nevada eyaletindeki Reno kentinde 15 Ekim’de düzenlenen Amerikan Astronomi Topluluğu Gezegen Bilimleri Bölümü’nün toplantısında sunuldu.

Çapı, Dünya’nın çapının 6.2 katı olan PH1, bu özelliğiyle Neptün’den de biraz daha büyük. PH1, Çift Yıldızları’nın etrafındaki bir dönüşü 138 günde tamamlıyor. Adı henüz konmayan yıldızların kütleleri, sırasıyla Güneş’in 1.15 ve 0.41 katı kadar. Yıldızlar, birbirlerinin etrafında yaptıkları dönüşü ise 20 günde tamamlıyor.

Çift yıldızların yörüngesinde yer alan diğer çift yıldızın PH1’den uzaklığı yaklaşık bin astronomik birim (AU). Dünya ile Güneş arasındaki mesafeyi temsil eden AU, yaklaşık 150 milyon kilometreye eşit.

Gök bilimciler, her ne kadar üzerine dört yıldızın aydınlığı düşse de, PH1’de dört güneşli bir gün batımı izlemenin zor olduğunu düşünüyor. Bunun nedeni, yüzeyindeki sıcaklık 251 Santigrat ile 340 Santigrat derece arasında değişen gezegende yaşam olanağının sıfır olması.

Yale Üniversitesi’nde araştırmacı olan Meg Schwamb, Space.com’a, “PH1’in etrafında kayalık uyduları bulunabilir. Ancak gezegenin yüzeyi sıvı halinde suyun bulunması için çok sıcak” dedi.

SADECE ALTI TANE KEŞFEDİLDİ

Gök bilimciler, bugüne kadar yapılan araştırmalarda bir Çift Yıldız sisteminin yörüngesinde bulunan sadece altı gezegen keşfetti. Bu sistemlerin keşfedilmesi, Yıldız Savaşları’nın ana karakterlerinden Luke Skywalker’ın evi olan Tatooine gezegeninin gerçeğinin bulunduğunu her seferinde bir kez daha kanıtladı.

Schwamb, biri ana yıldız, diğeri ise ‘arkadaş’ olarak tanımlanan Çift Yıldız sistemlerinde yer alan gezegenler hakkında, “Bu gezegenler gök cisimlerinin uzayda oluşturdukları düzenlerin en az rastlanılan örneklerinden birini sunuyor... PH1’in yer aldığı türden sistemlerin keşfedilmesi, gezegenlerin ne kadar farklı ve zor kozmik sistemlerde yer edinebileceklerini de gösteriyor” dedi.

PH1’İN AMATÖR KAŞİFLERİ

PH1, Planet Hunters projesinin gönüllüleri Kian Jek ve Robert Gagliano tarafından keşfedildi. İkili, PH1’in keşfinde ‘geçiş metodunu kullandı. Bu yöntemle, bir gök cisminin önünde belli aralıklarla beliren nokta şeklindeki karaltılar, yıldızların önünden bir gök cisminin geçtiğini ortaya koyuyor.

Keck Gözlemevi

Gagliano, ‘yaptıkları keşif hakkında müthiş bir coşku duyduğunu’ belirtirken, “Planet Hunters’da yer almak ve bilime katkıda bulunmak çok büyük bir gurur” ifadesini kullandı. Jek de benzer ifadeler kullanarak, “Binlerce ışık yılı ötedeki bir yıldızı inceleyerek böyle bir keşifte bulunmak gerçekten çok etkileyici” dedi.

Bilim dünyasında bir ilk olan keşfin yapılmasını sağlayan araştırma, NASA ve ABD Ulusal Astronomi Bilim Derneği tarafından desteklendi