Uzayın en güçlü kozmik fırtınası: Hızı saatte 32 milyon kilometre

Gök bilimciler, bugüne kadar bir kara delikte oluşan en şiddetli kozmik fırtınayı tespit etti. IGR J17091 olarak adlandırılan kozmik fırtınanın rüzgarları saatte 32 milyon kilometreye ulaşıyor.

NASA’nın Chandra X-ray Observatory teleskobu tarafından tespit edilen rüzgarlar, ışık hızının yüzde 3’ü kadar hızlı. Bilim insanları, diğer adı IGR J17091-3624 olan kozmik fırtınanın, bugüne kadar tespit edilen en hızlı kozmik rüzgarlara sahip olduğunu belirtti.

Michigan Üniversitesi’nden Ashley King, “Dünya’da Kategori 5 seviyesindeki bir fırtınanın uzaydaki dengini bulmuş gibiyiz... Bir kara delikte bu kadar şiddetli bir fırtınanın oluşabileceğini tahmin etmiyorduk” dedi.

Bir yıldızın yoğunluğuna sahip olan kara delik, yıldızların ömrünü doldurarak yok olduğu süpernova patlamasıyla oluşuyor. IGR J17091’in, oluştuğu ve aynı adı taşıdığı kara delik, Güneş benzeri bir yıldızla ikili bir sistem oluşturuyor. Yıldız, sistemdeki diğer kozmik cisim olan kara deliğin yörüngesinde yer alıyor. IGR J17091 sisteminin Dünya’ya uzaklığı 28 bin ışık yılı. IGR J17091'in meydana geldiği rüzgarlar, kendisinden milyonlarca, hatta milyarlarca kat yoğun olan dev kara deliklerin ürettiği rüzgarlara denk. Dev kara delikler, Samanyolu Galaksisi de dahil olmak üzere, aktif galaksilerin merkezinde yer alıyor.

YUTTUĞUNDAN FAZLASINI PÜSKÜRTÜYOR

Araştırmada elde edilen bir diğer ilginç sonuç, kara deliği saran ve gaz ile toz parçalarından meydana gelen çöküntü diskinin, normalde yakalaması gereken materyalin fazlasını uzaya püskürtmesi. King, “Normalde kara deliklerin yakınlarındaki tüm materyali içine çektiği biliniyor. Ancak IGR J17091’in etrafındaki çöküntü diskindeki materyalin yüzde 95’i kozmik rüzgarlar nedeniyle kara deliğe düşmüyor” dedi. Dünya’daki fırtınaların aksine, IGR J17091’nin oluşturduğu rüzgarlar birçok yöne doğru hareket ediyor. Böylece, materyallerin dikey bir ışın görünümünde kara delik tarafından yutulduğu jetlerden farklılaşıyor.

DİNİYOR SONRA YENİDEN BAŞLIYOR

ABD’nin New Mexico eyaletindeki Ulusal Radyo Gözlemevi’nin (NRAO) EVLA teleskobu, IGR J17091 kara deliğinde geçmişte ışık hızına yakın jetler gözlemlemişti. Ancak kozmik fırtınanın yaşandığı süreçte jetler tespit edilmedi. Gök bilimciler, IGR J17091 kozmik fırtınasındaki rüzgarların hızını, uzayın çok sıcak bölgelerindeki x-ışını yayılımını tespit etmek için kullanılan Chandra teleskobuyla 2011’de ölçtü. Teleskobun birkaç ay önce aynı kara delikte fırtına tespit etmesi, kara delikteki fırtınanın belli aralıklarla durduğunu ortaya koydu.